Zoals in West-Europa wordt voetbal in Oost- en Zuidoost-Europa gedomineerd door commercie en steenrijke clubeigenaren. Maar het communistische verleden, toen voetbal nog door amateurs werd gespeeld, laat zijn sporen na in het hedendaagse voetbal. Donau-hoofdredacteur Frank Elbers beschrijft de merkwaardige juridische twisten waar voormalige communistische legerclubs in de Roemeense en Bulgaarse hoogste divisies in zijn verwikkeld.
Branding is cruciaal in het door de commercie gedomineerde hedendaagse betaald voetbal. Maar topclubs in Bulgarije en Roemenië maken het wel heel bont. De voormalige legerclubs CSKA en Steaua strijden al jaren om wie de naam mag dragen van hun voorgangers, die in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw grote successen kenden.
Steaua
De Roemeense topclub Steaua Boekarest won in 1986 de Europa Cup I, de huidige Champions League. Opgericht in 1947 als legerclub in de begindagen van het communistische regime, domineerde de club samen met concurrent Dinamo Boekarest decennialang het Roemeense voetbal. Tegenwoordig zijn er echter twee clubs die aanspraak maken op Steaua’s Europa Cup-overwinning op Barcelona, 21 landstitels en twintig Roemeense beker-overwinningen tussen 1947 en 2003.
Begin jaren negentig werd er nog steeds staatsgeld in het Roemeense voetbal geïnjecteerd, totdat overheidssubsidies ophielden en clubs andere manieren moesten vinden om hun activiteiten te financieren. In 1998 zette Steaua de eerste stappen in deze richting, maar de zaken verliepen niet volgens plan. De nieuwe eigenaren waren verre van succesvol; in de media gonsden geruchten over een mogelijk faillissement.
In 2003 splitste Steaua Boekarest zich op in twee entiteiten: CSA Steaua Bucureşti (militaire sportclub) en Fotbal Club Sport București. Het eigendom van de naam, het logo en ander intellectueel eigendom van de club werd uiteindelijk onderwerp van een juridisch geschil tussen de twee entiteiten.
Vastgoedmogul en voormalig Europees Parlementslid George Becali werd in 2003 de nieuwe eigenaar van Steaua. Zo leek het tenminste. Geïnspireerd door het AC Milan van Silvio Berlusconi wilde Becali door voetbalsuccessen wereldberoemd worden. In de daaropvolgende veertien jaar won het team van Becali vijf landstitels en bereikte vier keer de groepsfase van de Champions League. In 2006 bereikte het ook de halve finales van de UEFA Cup, waarbij het verloor van Middlesbrough.
Maar in 2017 oordeelde een rechtbank dat de overname van 2003 ongeldig was. In de ogen van de rechter had de club van Becali “niet het eigendom van het merk Steaua”, en was het Ministerie van Defensie nog steeds eigenaar. Toen werd het team FCSB (Fotbal Club Sport București).
CSKA
In buurland Bulgarije beweren zowel CSKA 1948 als CSKA Sofia dat zij de enige echte erfgenamen zijn van de oorspronkelijke CSKA, de legerclub die in 1948 werd opgericht en in september 2016 ophield te bestaan. Gedurende die 68 jaar slaagde CSKA erin om een recordaantal van 31 Bulgaarse landstitels te winnen. Met sterspelers als Hristo Stoichkov en Dimitar Berbatov haalde de club tweemaal de halve finales van de Europa Cup I. De laatste landstitel van The Reds werd in 2008 behaald, toen de club haar 60-jarig jubileum vierde.
Maar daarna ging het bergafwaarts. Door chronisch wanbeheer en transferellende begonnen de schulden van CSKA zich op te stapelen tot dertien miljoen euro; ruim vijf miljoen euro bestond uit onbetaalde belastingen. En zo werd een van de populairste Bulgaarse clubs door de voetbalbond uit de hoogste klasse gezet en naar de derde divisie verbannen. Ondanks de nieuw verworven amateurstatus won CSKA de Bulgaarse beker van dat seizoen. Een jaar later – in de herfst van 2016 – werd CSKA echter failliet verklaard, wat de weg vrijmaakte voor het ontstaan van twee nieuwe clubs: CSKA 1948 en CSKA Sofia.
In tegenstelling tot de teams uit de Roemeense hoofdstad spelen zowel CSKA 1948 als CSKA Sofia in de hoogste Bulgaarse divisie sinds het seizoen 2020/2021. Beide CSKA’s gebruikten tot voor kort het clubembleem van de failliete CSKA. Het embleem werd onderdeel van een veiling, waarbij enkele van de meest waardevolle bezittingen van de oorspronkelijke club werden verkocht. Beide CSKA’s brachten een bod uit, waarbij dat van CSKA Sofia (vier miljoen euro) aanzienlijk hoger was. Zodoende kreeg CSKA Sofia het wettelijke recht om het originele embleem te gebruiken en dreigde later CSKA 1948 aan te klagen wegens illegaal gebruik van het clublogo. Om rechtszaken te vermijden, veranderde CSKA 1948 vóór de start van dat seizoen hun wapen.
Stadions
Inmiddels heeft de strijd om successierechten zich uitgebreid tot de homegrounds van de clubs. FCSB speelt momenteel de meeste thuiswedstrijden in de Arena Națională, het nationale stadion in Boekarest. Het team heeft de sterke wens geuit om terug te keren naar het Ghencea-stadion, de historische thuisbasis van de club. Deze gloednieuwe arena met een capaciteit van 31.000 werd gebouwd met overheidsgeld op de plek van het historische terrein van de club in de wijk Ghencea, in het zuid-westen van Boekarest, waar FCSB tot 2015 speelde. De eigendom van het stadion wordt echter betwist. Zelfs als de juridische problemen zijn opgelost, zou FCSB geen onbeperkte toegang tot het stadion hebben. CSA Steaua maakt ook gebruik van de faciliteiten.
FCSB speelde tijdens het seizoen 2023/24 twee wedstrijden in het Ghencea-stadion: tegen CFR Cluj en Nordsjaelland (UEFA Conference League). Dit waren uitzonderingen omdat de Arena Națională niet beschikbaar was. FSCB eigenaar Gigi Becali herhaalde onlangs zijn voornemen om in Ghencea te spelen. Het standpunt van CSA Steaua blijft echter ongewijzigd. Verdere onderhandelingen en mogelijke overeenkomsten tussen de betrokken partijen zijn noodzakelijk. Beide clubs zien het stadion als een belangrijk symbool van de omstreden Steaua-identiteit. Het is opnieuw een strijdtoneel tussen de twee rivalen, en ultragroepen aan beide kanten verheffen hun stem.
In Bulgaria heeft CSKA Sofia aangekondigd hun in 1923 gebouwde stadion te renoveren. Het huidige stadion, het Bulgaarse Legerstadion, is verouderd en ontbeert moderne voorzieningen. De renovatie heeft tot doel een UEFA Klasse IV-locatie te creëren met een volledig overdekte capaciteit van 16.000 zitplaatsen. Er zijn vertragingen geweest als gevolg van de — inmiddels bekende — juridische processen die tegen het project zijn aangespannen. CSKA Sofia heeft echter onlangs de benodigde vergunningen ontvangen om te beginnen met de bouw, die naar verwachting anderhalf jaar zal duren. De club speelt gedurende deze periode in het nabijgelegen nationale ‘Vasil Levski’ stadion. Hoewel de eigenaar naar verluidt financiering heeft veiliggesteld, blijft er enige scepsis bestaan over de financiële levensvatbaarheid.
Strijd der titanen
Het toeval wil dat beide clubs elkaar afgelopen zomer troffen. FCSB en CSKA Sofia stonden tegenover elkaar in de tweede voorronde van de UEFA Conference League 2023/24. Beide wedstrijden waren spannend en gingen gelijk op. CSKA Sofia won de heenwedstrijd in Bulgarije (3-2) en stelde uiteindelijk de plaatsing voor de volgende ronde veilig na twee uitdoelpunten in de return in Boekarest (1-2).
CSKA Sofia werd vervolgens in de derde voorronde van de Conference League uitgeschakeld door een andere Roemeense voetbalclub, Sepsi OSK Sfântu Gheorghe. Het verloor in het gemeentelijk stadion in Sfântu Gheorghe, Transsylvanië, met 4-0 en ook de terugwedstrijd in Sofia ging verloren (0-2).
Twaalf seizoenen op rij
Ondertussen hebben de voetbalgiganten uit de hoofdsteden hun dominante positie verloren aan uitdagers uit de provincie.
CFR Cluj uit Transsylvanië en Farul Constanța, de club aan de Zwarte Zeekust getraind door de legendarische Gheorghe Hagi, werden de afgelopen jaren Roemeens kampioen. In Bulgarije domineert PFC Ludogorets al ruim een decennium de hoogste divisie. De club uit het provinciestadje Razgrad — eerder dit seizoen nog verslagen door Ajax in de voorronde van de Champions League — is al twaalf seizoenen op rij de Bulgaarse kampioen.
Wellicht moeten “Steaua” en “CSKA” eerst hun juridische geschillen bijleggen voordat ze weer om de prijzen kunnen strijden?
Comments